Smederevska tvrđava podignuta po uzoru na moćne zidine Carigrada i danas svedoči o značaju srpske Despotovine u prvoj polovini XV veka. Kada je 1427. godine umro despot Stefan Lazarević vlast je preuzeo njegov sestrić Đurađ Branković. Prema ugovoru sa Ugarskom, Srbija je morala da preda Beograd dotadašnju prestonicu. Osmanlije su tada krenule u ofanzivu i zauzele Kruševac i Stalać. Njihova strategija podrazumevala je osvajanje manjih uporišta, pravih ‘ostrva’ unutar teritorija protivnika, iz kojih su planirali dalja osvajanja. Iako je bio u vazalnom odnosu, Đurađ je i dalje faktički upravljao većinom zemlje.
U takvim okolnostima odlučeno je da se podigne nova prestonica u Smederevu. Gradnja Malog grada počela je 1428. i završena 1430. godine, ali je za dozvolu bila potrebna saglasnost sultana Murata II, koju je Đurađ dobio nakon što je obećao ćerku Maru za sultaniju.
Najveći dragulj dvora bili su bifori – prozori sa dva otvora odvojena stubićem i lukom, ukrašeni murano staklom iz Venecije. Gram stakla tada je vredeo gotovo koliko i gram zlata. To nije bio samo ukras, već simbol prestiža i kulturne povezanosti sa elitom Evrope. Murano staklo, izrađivano na ostrvu Murano, bilo je luksuz rezervisan za najbogatije, a bifore su dokazivale da srpska prestonica može parirati evropskim dvorovima.
U izvorima se pominje Mletačka republika, zvanično ime Venecije, pomorske i trgovačke sile koja je kontrolisala Jadran i glavne puteve između Zapada i Istoka. Kroz ovu mrežu trgovine u Smederevo je stiglo murano staklo, simbol uključenosti Despotovine u evropske tokove. Uprkos pritiscima i spoljnim opasnostima Đurađ Branković stvorio je dvor čija raskoš svedoči o snazi Despotovine.„Gradnja tvrđave odvijala se u dve faze – Mali grad završen je 1430. godine, a Veliki grad dograđivan je do 1439. godine kada Osmanlije prvi put osvajaju Smederevo.
Istovremeno, iz Rima je stizao pritisak da se despot pokatoliči, ali Đurađ je ostao čvrst u svojoj veri“, objašnjava istoričar Miljan Nikolić iz JP Smederevska tvrđava.
Danas murano staklo nije sačuvano, ali bifore i tvrđava i dalje podsećaju na stratešku, kulturnu i diplomatsku snagu Despotovine, simbol prestiža i veze sa Evropom.
Pogled redakcije portala Srpski ugao
Kroz vekove Smederevska tvrđava ostala je nepokolebljivo svedočanstvo moći, hrabrosti i kulturnog bogatstva srpske države. Danas, više nego ikada, važno je da je sačuvamo i prenesemo budućim generacijama kao simbol identiteta, istorije i ponosa koji nas povezuje sa našim precima.
Piše: Stefan Bogdanović
